Original article | Journal of Migration and Settlement Studies 2023, Vol. 1(1) 1-27
Nursinem Tekin
pp. 1 - 27 | DOI: https://doi.org/10.29329/jomiss.2023.560.1 | Manu. Number: MANU-2303-13-0006.R2
Published online: June 21, 2023 | Number of Views: 225 | Number of Download: 574
Abstract
Rusların, Osmanlı topraklarından güneye inme siyasetini gerçekleştirmek için Kafkasya halkına uyguladıkları sosyoekonomik politikalar orada yaşayan birçok halkı zor şartlar altında bırakmıştır. 1856 yılında Kırım Savaşı’ndan sonra Kafkasya büsbütün Rus hâkimiyetine girmiş ve 1860’lı yıllardan sonra ise Kafkasya’dan Anadolu topraklarına zorunlu göçler başlamıştır. Konumuzu teşkil edecek olan Çeçenler de Kafkasya’dan Osmanlı topraklarına zorunlu göç halinde gelen muhacirlerden olmuştur. Anadolu’nun müsait bölgelerine yerleştirilen Çeçen muhacirlerinin iskân edildiği bölgelerden birisi de Sivas vilayeti olmuştur. Buradan hareketle, bu çalışmada Çeçenlerin Kırım Savaşı sonrasında Sivas vilayetine göç ve iskânları ele alınmıştır. Çeçen muhacirlerinin Sivas vilayetinde iskân edildikleri yerler, yerleştirildikten sonra karşılaştıkları sorunlar, iskân sırasında Osmanlı Devleti’nin karşılaştığı problemler ve ürettikleri çözümler ele alınmıştır. Ayrıca Osmanlı Devleti’nin iskân sonrası Çeçen muhacirlerinin mağdur olmaması adına yapılmış olan nakil, iaşe ve konut yardımı, arazi ve zirai yardımlar ve vergi ile askerlik alanında yapılan muafiyetler arşiv belgeleri ile ortaya konulmaya çalışılmıştır.
Keywords: Göç, İskân, Çeçenler, Sivas
How to Cite this Article? |
---|
APA 6th edition Harvard Chicago 16th edition |
References |
---|
I-Arşiv Kaynakları: -Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi: (BCA.) BCA, Nafia Vekaleti /230.0.0.0, 149/57/6. -Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi: (BOA.) BOA. A. MKT. MHM. 193/46; 201/42; 206/60; 210/55; 222/9; 240/7; 272/18; 311/78; 334/56; 336/22; 338/24; 341/94; 388/53; 389/4; 428/78; 518/1. BOA. A. MKT. NZD. 345/36; 345/49; 347/63; 355/7. BOA. A. MKT. UM. 52/4; 444/80; 456/40; 483/1; 483/67; 491/43; 500/53; 500/86; 510/9; 527/99; 542/32. BOA. DH. MKT. 22/34; 1371/43; 1506/63; 1545/82. BOA. DH. ŞFR. 428/78. BOA. İ. MMS. 30/1264; 34/1398. BOA. İ.MVL. 20949. BOA. MVL. 615/70; 711/115; 713/46; 715/112; 715/28; 715/118; 1047/75. BOA. ŞD. 1465/33. II-İncelemeler: ABAZ, Selami, 19. Yüzyılda Kafkaslardan Anadolu’ya Göçler (Çorum İli Örneği), Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kayseri 2019. AÇIK, Tuncay, Kafkaslar’dan Anadolu’ya Karaçay-malkarlılar ve Göçleri (1853-1910), Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Bursa 2016. AKAY, Tolga, “Kayseri’de Çerkeslerin İskanı”, Kayseri Ansiklopedisi, 2013, s. 350-354. AKDENİZ, Kahir, “Bir Zamanlar Çeçen Köylerinde”, Yitik Kule: Çeçen Kültür Yıllığı Dergisi, S. 3, 2018, s. 62. AKKAYAN, Taylan, Göç ve Değişme, İstanbul 1979. ALTIN, Hakan, XIX. Yüzyıl Batı Anadolu Bölgesine Kafkas Göçleri, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Denizli 2019. ASAN, Hakan, “Devlet, Aşiret ve Eşkıya Bağlamında Osmanlı Muhacir İskân Siyaseti (1860-1914)”, Göç Araştırmaları Dergisi, C. 2, S. 3, Ocak-Haziran 2016, s. 34-61. ASAN, Hakan, Kırım ve Kafkasya’dan Diyarbakır ve Çevresine Göçler (1876-1914): Elâzığ, Malatya, Mardin ve Diyarbakır Örneği, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Kayseri 2016. BAGIRAY, Melike-ALTUN, Şeyma Nur, Kafkasya’dan Anadolu’ya Göçler ve Biga Yöresine Yerleşimler, http://www.asagidemirci.net/proje.pdf. BERBER, Ferhat, “19. Yüzyılda Kafkasya’dan Anadolu’ya Yapılan Göçler”, Karadeniz Araştırmalar Dergisi, S. 31, Güz 2011, s. 17-49. Bİ, Mahmut, “XIX. Yüzyılda Kocaeli Vilayetine İskân Edilen Kafkas Göçmenleri”, Uluslararası Gazi Akçakoca Kocaeli ve Tarihi Sempozyumu Bildirileri, 2015, s. 1313-1359. BOLAT, Ali, Osmanlı Belgelerinde Çeçen Göçü, İstanbul 2015. CHOCHIEV, Georgi, “XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Osmanlı İmparatorluğu’nda Kuzey Kafkas Göçmenlerinin Toplumsal Uyarlanmasına Dair Bazı Görüşler (Göçmenlerin Otoriteye Başvuruları)”, Kebikeç, S. 23, 2007, s. 407–456. ÇELİK, Recep, Maraş Bölgesine Kafkasyalı Kavimlerin İskânları (Çerkes-çeçenler), Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kahramanmaraş 2019. DEMİRTAŞ, Mehmet, “XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Osmanlı Memleketine Gelen Göçmenlerin Sevk ve İskânlarında Karadeniz Limanlarının Önemi ve Göçmenlerin Yaşadıkları Sıkıntılar” Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, C. 5, S. 12, 2015, s. 263-275. ERDEM, Ufuk, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Muhacir Komisyonları ve Faaliyetleri (1860-1923), Ankara 2018. ERDOĞAN, Haşim Erdoğan, “Arşiv Belgelerine Göre Kafkasya’dan Aziziye’ye (Pınarbaşı) Göç Eden Muhacirler ve Yerli Halk ile İlişkileri”, Kapadokya Tarih ve Sosyal Bilimler Dergisi, S. 1, 2015, s. 109-118. ERDOĞAN, İbrahim, “Çeçenlerin Anadolu’ya Göç Hareketleri ve Sebepleri”, Yitik Kule: Çeçen Kültür Yıllığı Dergisi, S. 2, 2017, s. 20-21. ERES, Zeynep-AKIN, Nur, “Osmanlı İmparatorluğu Döneminde Kurulan Planlı Kırsal Yerleşmeler”, İstanbul Teknik Üniversitesi Dergisi, S. 1, Mart 2010, s. 79-90. GÜNGÖR, Fethi, “Çerkeslerin Uzunyayla’da İskânı -Kaynar Mahallesi Örneği”, Yeni Türkiye, S. 74, Ankara 2015, s. 735-741. HABİÇOĞLU, Bedri, Kafkasya’dan Anadolu’ya Göçler ve İskanları, İstanbul 1993. İPEK, Nedim, İmparatorluktan Ulus Devlete Göçler, Serander Yayınları, Trabzon 2006. İPEK, Nedim, Rumeli’den Anadolu’ya Türk Göçleri (1877-1890), Ankara 1999. KANAT, Sedat, Osmanlı Devleti’ne Yapılan 1864 Kafkas Göçü, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Erzurum 2011. KARA, Adem, “XIX. Yüzyılda Çorum’da Göçmenlerin Yerleştirilmesi ve Yaşanan Sorunlar”, Turkish Studies, 8/6, 2013, s. 333-344. KARATAŞ, Ömer, “19. Yüzyılda Anadolu’da Çerkes Göçmenleri: Uzunyayla Örneği”, Karadeniz Araştırmaları, S. 36, 2013, s. 83-118. KARATAŞ, Ömer, “Sivas-Uzunyayla’da Afşar-Çerkes Çatışması (1860-1870)”, 1864 Kafkas Tehciri Kafkasya’da Rus Kolonizasyonu, Savaş ve Sürgün, İstanbul 2013, s. 519-550. KARPAT, Kemal H., Osmanlı’dan Günümüze Etnik Yapılanma ve Göçler, İstanbul 2010. KOCACIK, Faruk, 1878-1900 Yılları Arasında Balkanlardan Anadolu’ya Yönelik Göçlerin Anadolu’daki Sürekli Yerleşim Yerleri ve Toplumsal Yapıya Etkileri, Ankara 1997. KOCACIK, Faruk-ESER, Mehmet, “Kafkasya’dan Anadolu’ya Göçler (Sivas İli Örneği)”, Zeitschrift für die Welt der Türken, S. 1, 2010, s. 187-196. KUNDUKHOV, Musa, Musa Kundukhov’un Anıları, İstanbul 1978. KURBAN, Vefa-ve diğerleri, Tarihi, Sosyo-Kültürel Yapısı ve Siyasal Yönleriyle Çeçenler, İzmir 2020. KUTLU, Tarık Cemal, Çeçen Direniş Tarihi, İstanbul 2005. MANSUR, Şamil, Çeçenler, Ankara 1996. MUŞMAL, Hüseyin-BENLİ, Kübra, “Osmanlı Dönemi’nde Konya Vilayeti Beyşehir Kazası’nda Çeçen-İnguş Muhacirlerinin İskânı”, Geçmişten Günümüze Göçler, C. II, Konya 2019, s. 47- 64. ÖZÇEÇEN, Ramazan-GÖKTAŞ, Nizamettin, “Sivas’ın Çeçen Köyleri”, Yitik Kule: Çeçen Kültür Yıllığı Dergisi, S. 2, 2017, s. 31-35. ÖZDİL, Yasemin-KESER, Ahmet, “Kahramanmaraş Göksun İlçesi Örneğinde Çeçen ve Çerkeslerde Siyasal Katılım”, Kafkasya Çalışmaları- Sosyal Bilimler Dergisi / Journal of Caucasian Studies, S. 12, 2021, s. 209-232. ÖZTÜRK, Ahmet-TOPRAK, Serap, “Kafkasya’dan Muş Yöresine Göçler ve Göçmenlerin İskânı (1856-1905”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 43, 2018, s. 437-458. PUL, Ayşe, “Tomarza’ya Gelen Çeçen Muhacirlerin İskânı Hakkında Bazı Gözlemler”, ODÜ Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, S. 2, Aralık 2010, s. 150-167. QASIMOVA, Sevinç, “XIX Yüzyılda Kuzey Kafkasya’dan Anadolu’ya Göçler: Tarihçilik Açısından Göçün Nedenleri, Sorunları ve Sonuçları”, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, C. 4, S. 13, 2017, s. 588-622. SAYDAM, Abdullah, “Soykırımdan Kaçış: Cebel-i Elsineden Memâlik-i Mahrûsaya”, 1864 Kafkas Tehciri Kafkasya’da Rus Kolonizasyonu, Savaş ve Sürgün, İstanbul 2014, s. 71-115. SAYDAM, Abdullah, Kırım ve Kafkas Göçleri (1856-1876), Ankara 1997. SELÇUK, Hava, “Balkanlar ve Kafkasya’dan Kayseri’ye Gelenler”, Türk Yurdu Dergisi, S. 292, Aralık 2011, s. 2. TAŞBAŞ, Erdal, “Diyarbakır’da Çeçen Muhacirler ve Sebep Oldukları Asayiş Olayları”, Osmanlıdan Günümüze Diyarbakır, İstanbul 2018, s. 137-155. TEPEKAYA, Muzaffer, “19. Yüzyılın İkinci Yarısında Kırım ve Kafkasya’dan Göç Hareketleri ve Saruhan (Manisa) Sancağı’na Göçler”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, S. 2, Ocak 2006, s. 463-480. TOPÇU, Murat, “Anadolu’da Kafkas Göçmenlerinin Etnik Yapısı, Yerleşimi ve Nüfusu”, 1864 Kafkas Tehciri Kafkasya’da Rus Kolonizasyonu, Savaş ve Sürgün, (Ed. Mehmet Hacısalihoğlu), İstanbul 2013, s. 413-420. TÜMERTEKİN, Erol, Beşerî Coğrafya ’ya Giriş, İstanbul 1984. YEL, Selma-GÜNDÜZ, Ahmet, “XIX. Yüzyılda Çarlık Rusyası’nın Çerkesleri Sürgün Etmesi ve Uzunyayla’ya Yerleştirilmeleri (1860–1865)”, Turkish Studies, 3/4, 2008, s. 950-983. YILDIZ, Gonca, Ulusalcılığa Tepkiler ve Gönüllü Özdeşlik: Türkiyeli Çeçenler Örnek Olay İncelenmesi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Balıkesir 2017. YILMAZ, Mehmet, Konya Vilayetinde Muhacir Yerleşmeleri (1854-1914), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya 1996. YÜKSEL, Ahmet, “Göçmenlikten Vatandaşlığa, Muafiyetten Mükellefiyete: Kafkas Göçmenlerin Sivas Vilayetinde İskânları”, Geçmişten Günümüze Göç, C. I, Samsun 2017, s. 405-419. III-İnternet Kaynakları: http://tdk.gov.tr/ http://www.cerkesya.org/icerik/cerkes-koyleri/item/933-kazancik-koyu-sivas-sarkisla http://www.cerkesya.org/icerik/cerkes-koyleri/item/933-kazancik-koyu-sivas-sarkisla https://biruni.tuik.gov.tr/nufusmenuapp/menu.zul https://biruni.tuik.gov.tr/nufusmenuapp/menu.zul https://www.koylerim.com/kangal-yukarihuyuk-koyu-300575h.htm https://www.nufusune.com/29274-sivas-kangal-yukarihuyuk-koy-nufusu https://www.nufusune.com/29459-sivas-sarkisla-bozkurt-koy-nufusu https://www.nufusune.com/29464-sivas-sarkisla-canabdal-koy-nufusu https://www.nufusune.com/29479-sivas-sarkisla-alacayir-koy-nufusu |