Jomiss   |  e-ISSN: 2980-2628

Original article | Journal of Migration and Settlement Studies 2023, Vol. 1(1) 111-129

Tarihi Yerleşme Coğrafyası Çalışmalarında Coğrafi Bilgi Sistemleri: XIX. Yüzyıl Tefenni Kazası Örneği

Ziya Çağrı Yazgan & Ilker Yiğit

pp. 111 - 129   |  DOI: https://doi.org/10.29329/jomiss.2023.560.8   |  Manu. Number: MANU-2304-20-0005.R3

Published online: June 21, 2023  |   Number of Views: 96  |  Number of Download: 127


Abstract

Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS), mekâna dair veriyi depolamaya, güncellemeye, analiz etmeye; çalışılan konuya ilişkin harita ve grafik gibi görsel materyallerin tek bir platformda üretilmesine imkan sağlaması nedeniyle birçok disiplin için önemli fırsatlar sunmaktadır. CBS, diğer disiplinlerin yanı sıra tarihi yerleşme coğrafyası araştırmaları için de önemli bir uygulama alanıdır. Bu çalışmada CBS’nin tarihi yerleşme coğrafyası çalışmalarındaki kullanım alanlarına dair bazı örneklerin gösterilmesi hedeflenmiştir. Bu kapsamda Tefenni kazasının XIX. yüzyıl yerleşmeleri ele alınarak yerleşmelerin lokalizasyonu, evrimi, jeomorfolojik birimlerine ve yükselti basamaklarına göre dağılışı, yerleşmeler ile ulaşım ağı arasındaki ilişki incelenmiştir. Araştırmaya temel teşkil eden veriler 1831 yılına ait Tefenni nüfus defteri, 1845 yılına ait Tefenni temettuat defteri ve internet kaynakları taranarak temin edilmiştir. Ayrıca Tefenni ve çevresine yerinde gözlem yapmak, yerel halk ile mülakatlar vasıtasıyla bilgi toplamak, mevcut bilgileri kontrol etmek amacıyla bir arazi çalışması da gerçekleştirilmiştir. Toplanan veriler CBS yazılım uygulaması olan Arc-Gis/Arc-Map

10.8 programında işlenerek tematik haritalara dönüştürülmüştür. Sonuç olarak Tefenni çevresi antik çağlardan itibaren, iskân bölgesi olarak yerleşme sürekliliğini devam ettirmiş bir sahadır. Yerleşmeler genel itibariyle sahanın merkezinde bulunan depresyonun daireselliğine uygun bir düzen göstererek özellikle depresyonu çevreleyen plato ve yamaç sahalarına konumlanmıştır.

Keywords: Tarihi Coğrafya, Tarihi Yerleşme Coğrafyası, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS), Tefenni Kazası, Harita


How to Cite this Article?

APA 6th edition
Yazgan, Z.C. & Yigit, I. (2023). Tarihi Yerleşme Coğrafyası Çalışmalarında Coğrafi Bilgi Sistemleri: XIX. Yüzyıl Tefenni Kazası Örneği . Journal of Migration and Settlement Studies, 1(1), 111-129. doi: 10.29329/jomiss.2023.560.8

Harvard
Yazgan, Z. and Yigit, I. (2023). Tarihi Yerleşme Coğrafyası Çalışmalarında Coğrafi Bilgi Sistemleri: XIX. Yüzyıl Tefenni Kazası Örneği . Journal of Migration and Settlement Studies, 1(1), pp. 111-129.

Chicago 16th edition
Yazgan, Ziya Cagri and Ilker Yigit (2023). "Tarihi Yerleşme Coğrafyası Çalışmalarında Coğrafi Bilgi Sistemleri: XIX. Yüzyıl Tefenni Kazası Örneği ". Journal of Migration and Settlement Studies 1 (1):111-129. doi:10.29329/jomiss.2023.560.8.

References

    I. Arşiv Kaynakları

    Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Maliye Nezareti Temettuat Defterleri (ML. VRD. TMT): 10572

    Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA). Nüfus Defteri (NFS. D..) 3241 (21. B. 1246)

    II-İncelemeler

    ARCA, Deniz-ÇITIROĞLU, Hülya, “Coğrafi Bilgi Sistemi ve Jeolojideki Uygulama AlanlarıKafkas Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2011, s. 48-57.

    AYHAN, İrem-ÇUBUKÇU, Mert, “Explaining Historical Urban Development Using the Locations of Mosques: A GIS/Spatial Statistics-Based Approach”, Applied Geography, C. 30, S. 2, Nisan 2010, s. 229-38.

    BAİLEY, Timothy-SCHİCK, James, “Historical GIS: enabling the collision of history and geography”, Social Science Computer Review, C. 27, S. 3, 2009, s. 291-96.

    BAKER, Nigel-HOLT, Richard. Urban Growth and the Medieval Church: Gloucester and Worcester, Ashgate Publishing Ltd., 2004.

    DALE, Peter F.-MCLAUGHLİN, John D., Land Information Management, Clarendon Press Oxford, London 1994.

    GÜMÜŞÇÜ, Osman, XVI. yüzyıl Larende (Karaman) kazasında yerleşme ve nüfus, 2001, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2001.

    GÜMÜŞÇÜ, Osman, Tarihi Coğrafya, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2010. GÜMÜŞÇÜ, Osman, Türk İskan Sistemi, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2019. İNAN, Büşra vd., Map İnfo Pro Eğitim Kitabı, 1. Baskı, Başarsoft, Ankara 2017.

    WHELAN, Yvonne, “Makıng Sense Of Urban Settlement”, Key Concepts in Historical Geography, SAGE, London 2014.

    KUZUCU, Hayati, “Burdur Tarihi Üzerine”, Burdur Araştırmaları, C. 1, S. 2, 2001.

    MYINT, Soe, “An Exploration of Spatial Dispersion, Pattern, and Association of Socio-Economic Functional Units in an Urban System”, Applied Geography, C. 28, S. 3, Temmuz 2008, s. 168- 88.

    PEŘİNKOVÁ, Veronika, vd. “Extinct Settlements and Their Reflection in the Land-Use Changes and Historical Landscape Elements”, Land, C. 11, S. 12, 2022, s. 2313.

    RAYMOND, Aaron, “Denny Regrade, 1893–2008: A Case Study in Historical GIS”, Social Science History, C. 35, S. 4, ed 2011, s. 571-97.

    ROOSEVELT, Christopher, “Konumun Önemi: Geçmişin Dijital Olarak Haritalandırılmasında Disiplin Çeşitliliği ve Toplumla İş Birliği”, Mekansal Ağlar: Araştıma ve Kamu Erişimi İçin Anadolu’nun Geçmişinin Haritalandırılması, Koç üniversitesi Anadolu Medeniyetleri Araştırma Merkezi (ANAMED), İstanbul 2020.

    SIEBERT, Loren, “Using GIS to document, visualize, and interpret Tokyo’s spatial history”. Social Science History, C. 24, S. 3, 2000, s. 537-74.

    SUNGUR, K. Ata, Burdur, Acıgöl Depresyonları ve Tefenni Ovasının Fiziki Coğrafyası, Edebiyat Fakültesi Matbaası, İstanbul 1978.

    STAR, Jeffery-ESTES, John, Geographic Information Systems: An Introduction, Prentice Hall, New Jersey 1990.

    TANOĞLU, Ali, Beşerî Coğrafya: Nüfus ve Yerleşme, İstanbul Üniv. Yay., İstanbul 1966.

    TAŞ, Barış-YAKAR, Mustafa, “Afyonkarahisar İlinde Yerleşmelerin Yükselti Basamaklarına Göre Dağılışı”, Coğrafi Bilimler Dergisi, C. 7, S. 2, 2009, s. 145-162.

    Topografya, Burdur Haritası, Erkan-ı Harbiye-i Umumiye, 1913.

    TUNÇDİLEK, Necdet, Türkiye’de yerleşmenin Evrimi, İstanbul Üniversitesi, Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Yayınları, İstanbul 1986.

    TÜMERTEKİN, Erol-ÖZGÜÇ, Nazmiye, Beşeri Coğrafya, İnsan, Kültür, Mekân, Çantay Kitabevi, İstanbul 2009.

    YAZGAN, Z. Çağrı, XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Tefenni Kazasında Yerleşme ve Nüfus, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Burdur 2021.

    YİĞİT, İlker, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Beyşehir Kazası’nda Nüfus, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon 2011.

    YİĞİT, İlker (2018), XVI-XX. Yüzyıllarda Anadolu’da Kaybolan Yerleşmeler: Manisa-Konya Örneği, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Afyon Karahisar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon 2018.

    YİĞİT, İlker, “Hamid-ili’nde Ulaşım Sistemi ve Zaviyeler”, Vakıflar Dergisi, S. 54, 2020, s. 59-86.

    YİĞİT, İlker, “İskan Tarihi Çalışmalarında Arazi Araştırmasının Önemi: XVI. Yüzyıl Manisa-Konya Kazası Örneği, XVII. Türk Tarih Kongresi Kongresi Bildiri Kitabı (15-17 Eylül 2014), 2018, C. 4, s. 1391-410.

    YİĞİT, İlker, “XVI Yüzyıl Hamid Sancağı Yerleşme Düzeninin Yeniden İnşası”, 2. Türk Dünyası Eğitim Bilimleri ve Sosyal Bilimler Kongresi Bildiri Kitabı, C. 5, Türk EğitimSen Genel Merkezi Yay., Ankara 2018, s. 11-19.

    YİĞİT, İlker-TOP YILMAZ, Sevil, “Araştırma Metodu ve Süreci”, Tarihi Coğrafya, Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını, Eskişehir 2013, s. 191-212.

    YİĞİT, İlker-SALAN, Musa, “XVI. Yüzyıl Çerkeş Kazası Köylerinin Lokalizasyonu ve Toponimik Analizi”, Electronic Turkish Studies, C. 8, S. 6, 2013, s. 825-52.

    YOMRALIOĞLU, Tahsin-ÇELİK, Kemal, “GIS?”, 1. Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri Sempozyumu, Trabzon 1994, s. 21-32.

    YOMRALIOĞLU, Tahsin, Coğrafi Bilgi Sistemleri: Temel Kavramlar ve Uygulamalar, Akademi Kitabevi, Trabzon 2002.

    III-İnternet Kaynakları

    https://www.academia.edu/22976066/TEFENN%C4%B0N%C4%B0N_TAR%C4%B0H%C3%87ES%C4%B0

    http://tayproject.org/veritab.html.