Orjinal Araştırma Makalesi | Göç ve İskan Araştırmaları Dergisi 2023, Cil. 1(2) 194-207
İslamiyet’in Multan’a Yerleşimi ve Etkileri
Mustafa Tanrıverdi
ss. 194 - 207 | DOI: https://doi.org/10.29329/jomiss.2023.620.4 | Makale No: MANU-2312-04-0003.R2
Yayın tarihi: Aralık 27, 2023 | Okunma Sayısı: 15 | İndirilme Sayısı: 57
Özet
Hindistan’ın en kadim yerleşim yerlerinden olan Multan, tarihsel süreçte bir şehrin ve aynı zamanda bir bölgenin genel adı olarak bilinmektedir. Antik şehir, Cenap ve Ravi nehirleri arasında bulunmakla birlikte 1947 yılından itibaren Pakistan İslam Cumhuriyeti sınırları içindeki Pencap eyaletine bağlıdır. Şehir erken devirlerden itibaren dinî ve ticari bir merkez olup varlığını günümüze kadar devam ettirmiştir. Multan Muhammed b. Kasım komutasındaki İslam ordusu tarafından 713 yılında Hinduların elinden alındı. X. yüzyıl sonlarında ise burada Karmâtiler üstünlüğü ele geçirdi. Bu durum Gazneli Mahmud’un 1006 yılında yaptığı sefere kadar devam etmiştir. Sonraki süreçte Gazneliler, Gurlular, Delhi Türk Sultanlığı ve Babür İmparatorluğu’nun hâkimiyet kurduğu bölgede, Araplar İslam dinini Türklerin himayesinde bütün Hindistan’da yayma fırsatı bulmuşlardır. Bu çalışmada Multan’ın tarihsel geçmişi anlatılarak, 713 yılında Arap hâkimiyeti kurulmasından sonra bölgenin siyasî, sosyal ve dinî durumunda yaşanan değişimlerden bahsedilecektir. Bununla birlikte, özellikle Delhi Türk Sultanlığı döneminde Multan’da Türklerin himayesinde gelişen dinî eğitim faaliyetleri ile İslamiyet’in Hindistan’da yayılma hadisesi izah edilecek. Böylece, Multan’ın bu konuda oynadığı tarihi rol ortaya konacaktır.
Anahtar Kelimeler: Hindistan, Multan, İslamiyet, Araplar, Türkler
| Bu makaleye nasıl atıf yapılır? |
|---|
|
APA 6th edition Harvard Chicago 16th edition |
| Kaynakça |
|---|
|
AHMET, M. Aziz, Siyasi Tarihi ve Müesseseleriyle Delhi Türk İmparatorluğu, İstanbul 1975. AL UTBÎ, The Kitab-ı Yaminî (Tarih-i Yeminî), (Trnsl. By. James Reynolds), London 1891. BAYUR, Yusuf Hikmet, Hindistan Tarihi, Türk Tarih Kurumu Yayınevi, Ankara 1987. BEAL, Samuel, Travels of Hiouen-Thsang: Chinese Accounts of India, London 1958. BOSWORTH, The Gaznavids; Their Empire In Afghanistan and Eastern Iran (994-1040), Edinburg 1963. CÖHCE, Salim “Hindistan’da İlk Türk Hâkimiyeti: Kuşanlar ve Akhunlar”, Türkler Ansiklopedisi, C. I, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s. 815-820. CÖHCE, Salim, “Türklerin Hindistan Kültürüne Etkileri”, Hindistan ve Türk Tarihi-Kültürü Araştırmaları, (Ed. H. Hilal Şahin), Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul 2020, s. 17-27. CUNNINGHAM, Alexander, Archeological Survey of India, Calcutta 1875. CÜZCÂNÎ, Tabakât-ı Nasîri, (Ter. H.G. Raverty), New Delhi 1970. DANI, Ahmad Hasan, A Short History Of India, Karachi 1967. DASTI, Humaıra Faız, Multan: A Province of the Mughal Empire (1525-1751), Royal Book Company, Karachı 1998. ELLIOT, Henry Miers-DOWSON, John, The History of India: As Told By Its Own Historians, Lahor 1976. ERTEM, Rekin, “Cinnah”, TDVİA, C. VIII, İstanbul 1993, s. 16-18. FERISHTA, Mohamed Kasım, History of the Rise of the Mohamedan Power in India, (Trans. By John Briggs), Delhi 1829. FIRISHTA, M. Kasım, İbretnâme, Lahor 1947. GHORI, Shabir Ahmed, İslami Hind kai Nişf-i Awal Main Alaûm-i Aqliya Ka Riwaj, Azamgarh 1963. GUIGNES, Joseph De, Hunların, Türklerin, Moğolların ve Daha Sâir Batı Tatarlarının Tarih-i Umûmîsi, (nşr. Hüseyin Cahit), Ötüken Neşriyat, İstanbul 2018. HALICI, Feyzi, “Çevgân”, TDVİA, C. VIII, İstanbul 1993, s. 294-295. HİZMETLİ, Sabri, “Karmatîler”, TDVİA, C. XXIV, İstanbul 2001, s. 510-514. HODGSON, G.S. Marshall, The Venture of Islam, London 1974. HUSSAIN, Mahdi, Tughluq Dynasty, Calcutta 1963. IBN BATTUTA, Ebu Abdullah Muhammed, İbn Battuta Seyahatnâmesi, (nşr. A. Sait Aykut), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2018. İBNÜ’L-ESÎR, El-Kâmil Fi’t-târîh, Bahar Yayınları, İstanbul 1989. İSEMÎ, Futûh-ul Selâtin, (nşr. Agha Mahdi Husaîn), Bombay 1967. JAMALI, Hamid b. Fazlullah, Sâir-ul Arifîn, Lahor 1976. KHAN, Ahmad Nabi, Multan: History and Architecture, Islamabad 1983. KONUKÇU, Enver “Bâbür”, TDVİA, C. IV., İstanbul 1991, s. 395-396. KULKE, Herman-ROTHERMUND, Dietmar, Hindistan Tarihi, (nşr. Müfit Günay), İmge Kitabevi, Ankara 2001. LATIF, Syed Mohammad, History Of India, Delhi 1964. LAW, Narendra Nath, The Promotions of Learning India, London 1906. MAJUMDAR, Ramesh Chandra-PULSKER, A. D., The History and Culture of The Indian People: The Delhi Sultanate, Bombay 1960. MANDWI, Muhammad Ghaûsi Shatâri, Gulzâr-ı Abrâr, Lahor 1971. MANTRAN, Robert, İslâmın Yayılış Tarihi, (nşr. İsmet Kayaoğlu), Ankara Üniversitesi Basımevi 1981. MESÛDÎ, Abû-al Hasan Ali, Murûj-ul-Zahab wa Maadin-ûl Jawâhar, Beyrut 1965. NIZÂMI, Khalıq Ahmad, Some Espects of Religion and Politics in India: During The Thirteenth Century, Aligarh 1961. ÖZCAN, Azmi, “Nâdir Şah”, TDVİA, C. 32, İstanbul 1991, s. 276-277. ÖZCAN, Azmi, “Sind”, TDVİA, C. 37, İstanbul 2009, s. 242-244. PALABIYIK, Hanefi, “Gazneliler’in Hindistan Seferleri”, Ekev Akademi Dergisi, Yıl 11, S. 32, 2007, s. 139-152. SACHAU, Edward C., Al-Berûni’s India, London 1910. SARAY, Mehmet “Ahmed Şah Dürrânî”, TDVİA, C. 2, İstanbul 1989, s. 133-134. SHAHEEN, Mehnaz-AHMED, Fouzıa Farooq, “Changing Dynamics of Arab Rule in Multan from the Eighth to Eleventh Centuries CE: A Study of the Banū Sāmah Kingdom”, Islamic Studies, S. 62, Islamabad 2023, s. 113-129. SIDDIQUI, Iqtıdar Husaın, “Gur”, TDVİA, C. XIV., İstanbul 1996, s. 207-211. SIHRÎNDÎ, Yahya b. Ahmad, Târih-i Mübarekşâhî, (nşr. Aftab Asghar), Lahor 1974. SIMITH, Vincent A., The Early History Of India, Delhi 1964. STEIN, Burton, Hindistan Tarihi, (nşr. Müfit Günay), İnkılâp Kitabevi, İstanbul 2005. TANRIVERDİ, Mustafa, Delhi Türk Sultanlığı Dönemi’nde Multan (1206-1414), Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Tokat 2019. TERÎN, Rubina, Multan ki edebi ve Tehzibi Zindagi min Sufiya-i Ikram ka Hissa, Multan 1989. The Cachnameh: An Ancient History of Sind, (nşr. Mirza Kalıchbeg Fredunbeg), Karachi 1900. ÜREMİŞ, Ali, “Sind’de İslam Fetihleri II”, Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, S. 41, Konya 2019, s. 387-404. |
.jpeg)
