Research article | Open Access
Journal of Migration and Settlement Studies 2025, Vol. 3(1) 1-15
Coğrafyayı Vatan Kılanlar: XV-XVI. Yüzyıl Teke-ili Zaviyeleri Üzerinden Bir Değerlendirme
pp. 1 - 15 | DOI: https://doi.org/10.29329/jomiss.2025.1311.1
Publish Date: June 27, 2025 | Single/Total View: 0/0 | Single/Total Download: 0/0
Abstract
Anadolu’nun Türkleşme ve İslamlaşma süreci XI. Yüzyılda Malazgirt Zaferi’nden sonra oldukça hızlı bir şekilde cereyan etmeye başlamıştır. Bu toprakların Türkleşme süreci aynı zamanda Türk iskân sisteminin uygulanışının en açık örneklerini de bünyesinde barındırmaktadır. Bu noktadan hareketle eldeki çalışmada Türk iskân sisteminin işleyiş süreci Teke-ili (Teke yöresi) örneğinde zaviyeler merkeze alınarak değerlendirilmiştir. Zaviyelerin zamansal ve mekânsal boyutu ile ortaya konulmasının hedeflendiği araştırmanın temel kaynağını sahaya ait tahrir defterleri ve bu defterlere bağlı olarak hazırlanan doktora tezleri oluşturmaktadır. Araştırma kapsamında öncelikle kaynaklara göre zaviyeler tablolara aktarılmıştır. Bu tablolardan hareketle hazırlanan harita, grafik ve sentez tablolarla zamansal ve mekânsal örüntü üzerine değerlendirmelerde bulunulmuştur. Sonuç olarak Selçuklu sultanları, Teke yöresi beyleri ve Osmanlı padişahları ahiler, gaziler, şeyhler gibi ulu kimselere arazi tahsis ederek, (temlik) ve birtakım muafiyetler vererek Teke-ilinin dört bir yanında zaviyelerini kurulmasını, hem şehir ve hem de kırsal alanda Türk iskân sisteminin tesis edilmesini sağlayarak bu toprakların vatan haline gelmesini sağlamışlardır.
Keywords: Tarihi Coğrafya, İskân, Zaviye, Teke-ili, Antalya
APA 7th edition
YIGIT, I. (2025). Coğrafyayı Vatan Kılanlar: XV-XVI. Yüzyıl Teke-ili Zaviyeleri Üzerinden Bir Değerlendirme. Journal of Migration and Settlement Studies, 3(1), 1-15. https://doi.org/10.29329/jomiss.2025.1311.1
Harvard
YIGIT, I. (2025). Coğrafyayı Vatan Kılanlar: XV-XVI. Yüzyıl Teke-ili Zaviyeleri Üzerinden Bir Değerlendirme. Journal of Migration and Settlement Studies, 3(1), pp. 1-15.
Chicago 16th edition
YIGIT, Ilker (2025). "Coğrafyayı Vatan Kılanlar: XV-XVI. Yüzyıl Teke-ili Zaviyeleri Üzerinden Bir Değerlendirme". Journal of Migration and Settlement Studies 3 (1):1-15. https://doi.org/10.29329/jomiss.2025.1311.1
I. Arşiv Belgeleri
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA): MAD 14, TD 166.
Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü Kuyûd-ı Kadîme Arşivi: TKA 567.
II. Telif Eserler
AÇIKEL, Ali, “Osmanlı Dönemi’nde Tokat Kazasında Ahiler ve Ahi Zaviyeleri”, I. Uluslararası Ahilik Kültürü ve Kırşehir Sempozyumu Bildiriler Kitabı, C. I, 2011, s. 1-21.
ARMAĞAN, A. Latif, XVI. Yüzyılda Teke Sancağı: Tapu - Tahrir Defterlerine Göre, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara 1996.
ÇELİK, Şaban, “Teke-ili”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 40, 2011, s. 344-347.
DEMİR, Mahmut, “Antalya’nın Türkiye Selçukluları Tarafından Fethi”, CEDRUS, C. 6, 2018, 555-571.
ERDOĞRU, M. Akif, “Karaman Vilayeti Zaviyeleri”, Tarih İncelemeleri Dergisi, C. 9, S. 1, 1994, s. 89-158.
GÜLÇİÇEK, A. Duran, “Anadolu ve Balkanlar’daki Alevibektaşi Dergahları (Tekke, Zaviye ve Türbeler) (13-19. yy.)”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaşı Veli Araştırma Dergisi, S. 16, 2000, s. 270-300.
GÜMÜŞÇÜ, Osman, Türk İskân Sistemi, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2019.
GÜMÜŞÇÜ, Osman-YİĞİT, İlker-TOP YİLMAZ, Sevil, Türkiye’nin Beş Bin Yılı, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2013.
KARACA, Behset, XV ve XVI. Yüzyılda Teke Sancağı, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Samsun 1997.
KOFOĞLU, Sait, “Tekeoğulları”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 40, 2011, s. 348-350.
MEMİŞ, Aabdurrahman, “Osmanlı’da Tekkeler, Sosyal Fonksiyonları ve İstanbul’da Halidi Tekkeleri” Osmanlı, C. 4, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999, s. 512-520.
OCAK, A. Yaşar, “Zaviyeler”, Vakıflar Dergisi, C. XII, 1978, s. 247-270.
OCAK, A. Yaşar, “Anadolu/Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşması”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 3, 1991, s. 110-116.
OCAK, A. Yaşar-FAROQHİ, Suraiya, “Zaviye”, MEB İslam Ansiklopedisi, C. 13, 1985, s. 468-476.
SÜMER, Faruk, “Teke veya Tekke”, MEB İslam Ansiklopedisi, C. XII/1, s. 123-124.
ŞEKER, Mehmet, “Anadolu’nun Türk Vatanı Haline Gelmesi”, Türkler, C. 6, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s. 269-282.
ŞEKER, Mehmet, Fetihlerle Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşması, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara 2007.
TEKİNDAĞ, Şehabeddin, “Teke-eli veya Teke-ili”, İA, C. XII/1, 1979, s. 124-125.
UZUNÇARŞILI, İ. Hakkı, Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara 1988.
YİĞİT, İlker, “XVI. Yüzyıl Türkiyesi’nde Ahi Adlı Zaviyelerin Dağılışı”, Turkish Studies International Periodical For The Languages Literature and History of Turkish or Turkic, C. 8, S. 5, 2013, 959-973.
