Research article | Open Access
Journal of Migration and Settlement Studies 2025, Vol. 3(2) 180-197
1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Amasya ve Tokat Çevresinden Oluşturulan Muhacir Birlikleri
pp. 180 - 197 | DOI: https://doi.org/10.29329/jomiss.2025.1374.6
Publish Date: December 30, 2025 | Single/Total View: 0/0 | Single/Total Download: 0/0
Abstract
Sefer organizasyonu, savaş hazırlıklarında birçok unsurun eş güdüm hâlinde ve doğru biçimde yürütülmesini gerektiren zorlu bir süreci ifade eder. Asker sayısından birliklerin ve cephanenin cepheye sevklerine, gıda ihtiyacından sağlık tedbirlerine kadar pek çok mesele titizlikle planlama gerektirmiştir. Bu bakımdan, sefer lojistiği, savaş durumlarında cephe kadar cephe gerisini de önemli kılmıştır. Bu çerçevede Anadolu’nun iç kesimlerinde ulaşım ve ticaret güzergâhlarında bulunan güvenli, üstelik üretim ve hizmet kapasiteleri yüksek olan şehirler, ikmal üsleri olarak görülmüştür. 1877-1878 Osmanlı - Rus Savaşı’nda, Amasya ve Tokat’tan oluşturularak cepheye sevk edilen muhacir süvarileri, bu türden bir katkıyı örnekler. Bu çalışmada, belirtilen savaşta «muhacir birlikleri» adı altında silahaltına alınan muhacir topluluklarının kimlerden oluştuğu, onların hangi şartlarda silahaltına alındıkları ve hangi cephelerde savaştıkları, cephedeki hizmetleri ve karşılaştıkları sorunlar incelenmiştir. Muhacir topluluklarının vatan algıları ve Osmanlı Devleti’ne olan aidiyet hisleri, kısacası bu toplulukların olağanüstü koşullar içinde şekillenen yeni kimlik inşası, bu çerçevede ele alınan diğer hususlardır.
Keywords: 1877-1878 Osmanlı Rus Savaşı, Çerkez muhacir birlikleri, Yardımcı süvari birlikleri, Amasya, Tokat.
APA 7th edition
BELGE, H. (2025). 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Amasya ve Tokat Çevresinden Oluşturulan Muhacir Birlikleri. Journal of Migration and Settlement Studies, 3(2), 180-197. https://doi.org/10.29329/jomiss.2025.1374.6
Harvard
BELGE, H. (2025). 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Amasya ve Tokat Çevresinden Oluşturulan Muhacir Birlikleri. Journal of Migration and Settlement Studies, 3(2), pp. 180-197.
Chicago 16th edition
BELGE, Hadi (2025). "1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Amasya ve Tokat Çevresinden Oluşturulan Muhacir Birlikleri". Journal of Migration and Settlement Studies 3 (2):180-197. https://doi.org/10.29329/jomiss.2025.1374.6
I. Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Daire Başkanlığı Arşivi, (ATASE): Kutu No (Kt). Gömlek No (Gml). Sıra No (Sr).
- ATASE Arşivi, Fon: Osmanlı-Sırp-Karadağ Harbi, Fon Kodu: 110-9-1-2.
Fon: 110-9-1-2 / Kt. 15, Gml. 0, Sr.51.
- ATASE Arşivi, Fon: Osmanlı-Rus Harbi (1877-1878), Fon Kodu:110-9-1-3.
Fon:110-9-1-3 / Kt.1, Gml. 0, Sr. 62.
Fon:110-9-1-3 / Kt.1, Gml.0, Sr.12.
Fon:110-9-1-3 / Kt.1, Gml.0, Sr.132.
Fon:110-9-1-3 / Kt.1, Gml.0, Sr.18.
Fon:110-9-1-3 / Kt.1, Gml.0, Sr.62.
Fon:110-9-1-3 / Kt.39, Gml.0, Sr.129.
Fon:110-9-1-3 / Kt.50, Gml.0, Sr.208.
Fon:110-9-1-3 / Kt.58, Gml.0 , Sr.178.
Fon:110-9-1-3 / Kt.58, Gml.0, Sr. 99.
Fon:110-9-1-3 / Kt.77, Gml.0, Sr.5.
Fon:110-9-1-3 / Kt.77, Gml.0, Sr. 61.
Fon:110-9-1-3 / Kt.100, Gml.0 , Sr.23.
Fon:110-9-1-3 / Kt.123, Gml.0, Sr.15.
Fon:110-9-1-3 / Kt.123, Gml.0, Sr.16.
Fon:110-9-1-3 / Kt.124, Gml. 0, Sr. 592.
Fon:110-9-1-3 / Kt.130, Gml. 0, Sr.35.
Fon:110-9-1-3 / Kt.130, Gml.0, Sr.1121.
Fon:110-9-1-3 / Kt.130, Gml.0, Sr.1123.
Fon:110-9-1-3 / Kt.130, Gml.0, Sr.35.
Fon:110-9-1-3 / Kt.131, Gml. 0, Sr.626.
II. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı (BOA)
- Amasya Şer‘iye Sicil Defleri: (BOA.AŞD.Defter No, Sayfa No/Belge No)
BOA.AŞD, d.33, 82/2, 149/1, 150/1
BOA.AŞD.d.35,163/1, 166/1
III. İnceleme Eserler
Abdîzade Hüseyin Hüsameddin Yasar, Amasya Tarihi, C. 1, Ed. Songül Keçeci Kurt-Recep Orhan Özel-Metin Hakverdioğlu, Uğur Ofset Yayınları, Samsun 2022.
AÇIKEL, Ali, “Osmanlı Ulak-Menzilhâne Sistemi Çerçevesinde Tokat Menzilhânesi (1690-1840)”, Tarih İncelemeleri Dergisi, C. 19, S. 2, 2004, s. 1-33.
AYDIN, Mahir, “Doksanüç Harbi”, Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 9, İstanbul 1994, s. 498-499.
BELGE, Hadi, “İsveçli Gezgin Jean Otter’in Şark Seyahati: Tokat ve Amasya İzlenimleri (1734-1744)”, Turkish Studies - History, C. 16, S. 3, 2021, s. 251-266.
BELGE, Hadi, “Büyük Pazar Organizasyonlarının Osmanlı Kentlerine Etkileri: Amasya Panayırı Örneği”, Sosyal Bilimlerde Akademik Çalışmalar 2, Ed. Bahir Selçuk-Serdar Ünal-Yener Lütfü Mert, Duvar Yayınları, Ankara 2021, s. 131-159.
BEŞİKÇİ, Mehmet, “Başıbozuk Savaşçıdan "Makbul" Tebaaya: 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşında Osmanlı Ordusunda Çerkez Muhacirler”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 23, 2015, s. 85-123.
CHOCHIEV, Georgy, “General Musa Kunduhov’un Osmanlı İmparatorluğu’ndaki Hayatı ve Faaliyetlerine İlişkin Bazı Olgular ve Düşünceler”, Kafkasya Çalışmaları Sosyal Bilimler Dergisi, C. 2, S. 3, 2016, s. 1-22.
CİNLİOĞLU, Turgut Halis, Osmanlılar Zamanında Tokat, Tokat Belediyesi Kültür Yayını, 2019.
ÇAĞATAY, Ömer, “Osmanlı Ordusunda Sağlık Organizasyonun İşleyişi ve Orduda Kullanılan İlaçlar ile Sağladığı Faydalar (On Sekizinci Yüzyıl Örneği)”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, C. 25, S. 1, 2024, s. 107-136.
ERGÜN, Gamze, 1877-1878 Osmanlı Rus Savaşı Kafkas Cephesi Sefer Lojistiği, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2024.
Gazi Ahmed Muhtar Paşa. Anılar 2 Sergüzeşt-i Hayatımın Cild-i Sanisi, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1996.
GENÇ, Serdar, Osmanlı-Safevi Savaşlarında Sefer Organizasyonu ve Lojistik 1722-1725, Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2012.
HALAÇOĞLU, Yusuf, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Menzil Teşkilatı Hakkında Bazı Mülahazalar”, Osmanlı Araştırmaları, C. 2, S. 2, 1981, s. 123-132.
HALAVURT, Zehra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nda Asakir-i Muavene Birlikleri (Kafkas Cephesi Örneği), İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2024.
İPEK, Nedim, “1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı”, Türkler, Yeni Türkiye Yayınları, C. 13, Ankara 2002, s. 15-24.
İPEK, Nedim, “Kafkaslardaki Nüfus Hareketleri”, Türkiyat Mecmuası, C. 20, 1997, s. 273-313.
İŞBİLİR, Ömer, XVII. Yüzyıl Başlarında Şark Seferlerinin İâşe, İkmâl ve Lojistik Meseleleri, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1996.
KURTARAN, Uğur, “Osmanlı Seferlerinde Organizasyon ve Lojistik”, Turkish Studies, C. 7, S. 4, 2012, s. 2269-2286.
Mehmet Arif Bey, Başımıza Gelenler, Haz. Yüksel Kanat, Kapı Yayınları, İstanbul 2024.
ŞAHİN, İlhan-EMECEN, Feridun, “Amasya”, Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 3, İstanbul 1991, s. 1-4.
Tanrıverdi, Mustafa-KUMANLI, Salih Kerim, “1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Kafkas Cephesi’nde Rus Süvari Birlikleri ve Süvari Muharebeleri”, İçtimaiyat, C. 8, S. 2, 2024, s. 335-351.
Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi Osmanlı Devri: 1877-1878 Osmanlı-Rus Harbi Kafkas Cephesi Harekâtı, C. II, Gnkur. Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara 1985.
UÇAROL, Rifat, Siyasi Tarih (1789-1994), Filiz Kitabevi Yayınları, İstanbul 1995.
YAPICI, Hakkı, 1877-1878 Osmanlı Rus Harbi’nde Kafkas Cephesi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum, 2011.
