Jomiss   |  e-ISSN: 2980-2628

Orjinal Araştırma Makalesi | Göç ve İskan Araştırmaları Dergisi 2023, Cil. 1(2) 208-228

Bir Göç Hikâyesi Eseri: Amasya Akyazı Köyü Camii

Neslihan Korkmaz

ss. 208 - 228   |  DOI: https://doi.org/10.29329/jomiss.2023.620.5   |  Makale No: MANU-2311-02-0002.R2

Yayın tarihi: Aralık 27, 2023  |   Okunma Sayısı: 25  |  İndirilme Sayısı: 52


Özet

Akyazı Köyü Amasya merkez ilçeye bağlıdır. Köyün kuruluşu 93 Harbi olarak bilinen 1877-78 Osmanlı -Rus Savaşı’ndan kaynaklı bir göç hikâyesine dayanmaktadır. Osmanlı’nın savaşta yenilmesi sonrası kaybedilen topraklardan Türkler göçe zorlanmıştır. Batum da kaybedilen topraklardan biridir. 1877 yılında Batum’un Hulo ilçesine bağlı Bağlet ve Bozavri köylerinden başlayan göç Akyazı’da son bulmuştur. Buldukları arazide bir köy kurmaya başlayan bu insanlar ilk olarak konut ve cami inşasına başlamışlardır. Önce toprak damlı, iskeletinde ağaçların kullanıldığı kerpiçten bir cami inşa edilmiştir. Birkaç yıl bu cami kullanıldıktan sonra yıkılmış ve 1890 yılında ikinci cami inşa edilmiştir. Bu yapı da ahşap minareli, ahşap tavanlı, kâgir bir yapıdır. Bu ikinci cami 2000 yılına kadar kullanılmıştır. Temelde meydana gelen kaymalar sonucu caminin orijinal tavanı ve şadırvanı korunmak sureti ile yıkılmış ve yenisi inşa edilmiştir. Orijinal ahşap tavan ve şadırvan bu yeni camide kullanılmıştır. Kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlı bir alan üzerine inşa edilen cami kırma bir çatı ile örtülmüştür. Yapı çift katlı son cemaat yeri, harimi dört yönden dolaşan kadınlar mahfili ile farklılık arz eder. Bu uygulamalar özellikle Gürcistan’daki camilerle büyük benzerlik göstermektedir. Türk-İslam mimarisinde erken dönemlerden itibaren kullanılan ahşap tavan uygulamasının bir örneği olması ve muhacirlerin kendi kültürel belleklerinin aktarımının somut bir örneği olması açısından Akyazı Köyü Camii önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler: Akyazı, Hulo, Göç, Cami, Ahşap Tavan


Bu makaleye nasıl atıf yapılır?

APA 6th edition
Korkmaz, N. (2023). Bir Göç Hikâyesi Eseri: Amasya Akyazı Köyü Camii . Göç ve İskan Araştırmaları Dergisi, 1(2), 208-228. doi: 10.29329/jomiss.2023.620.5

Harvard
Korkmaz, N. (2023). Bir Göç Hikâyesi Eseri: Amasya Akyazı Köyü Camii . Göç ve İskan Araştırmaları Dergisi, 1(2), pp. 208-228.

Chicago 16th edition
Korkmaz, Neslihan (2023). "Bir Göç Hikâyesi Eseri: Amasya Akyazı Köyü Camii ". Göç ve İskan Araştırmaları Dergisi 1 (2):208-228. doi:10.29329/jomiss.2023.620.5.

Kaynakça

    ALGAÇ, Şeyda, “Uşak-Banaz Yeşilyurt (Holuz) Köyü Camii ve Kalem İşi Bezemeleri”, Art Sanat, S. 13, 2020, s. 1-26.

    ALTINSAPAN, Erol-PARLA, Canan, Eskişehir Selçuklu ve Osmanlı Yapıları I, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir 2004.

    ATAK, Erkan, “Tokat Yöresindeki Ahşap Minareler”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, S. 37, 2016, s. 240-277.

    AYDIN, Hasan, PERKER, Sevgen Z. “İznik Elmalı Ahşap Camii Yapısal Özellikleri”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, C. 14, S. 53, 2015, s. 37-47.

    AYDIN, Mahir, “Doksanüç Harbi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.9, 1994, s. 498-499.

    AYTEKİN, Osman, Ortaçağdan Osmanlı Dönemi Sonuna Kadar Artvin’deki Mimari Eserler, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1999.

    AYTEKİN Osman - KAYA, Mustafa “Acara Bölgesi Geleneksel Ahşap Cami Mimarisi ve Tiflis Etnografya Müzesi’nde Bulunan Çikuneti Camisi Üzerine Bir Değerlendirme” ISPEC 3. Uluslararası Sosyal ve Beşeri Bilimler Kongresi, Van 2019, s. 1197-1233.

    AZİMOVA, Parvana – DOĞANBAŞ, Muzaffer, “Amasya Tarihinde Azeriler ve Mimari Eserleri”, Eurasian Academy of Sciences Eurasian Art & Humanities Journal, S. 11, 2019, s. 15-30.

    BARAMİDZE, Ruslan, “The Mosque of Kvirike”, Niko Berdzenishvili Institute, 2009, s. 1-16.

    BAYHAN, Ahmet Ali, “Ordu’dan Bazı Tarihi Ahşap (Çantı) Camiler”,  Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 2, S. 7, s. 55-84.

    BAYHAN, Ahmet Ali, “Ordu Perşembe’den İki Ahşap Çantı Cami Örneği”, TÜBA-KED, S. 12, 2014, s. 99-107.

    BAYHAN, Ahmet Ali, Geçmişten Günümüze Ordu’nun Geleneksel Ahşap Camileri, Ordu Büyükşehir Belediyesi Yayınları, Ordu 2019.

    BRANDTS, Susanne Haris-WHEELER, Argeb-SHIOSVILI, Vladimer, The Wooden Mosques of Adjara İslamic Architecture of Heritage in Georgia, Graham Fondution, Batum 2018.

    BUDAK, Özcan (Koordinatör), Akçakoca Kültür Envanteri, Düzce Valiliği Yayınları, Düzce 2010.

    BÜYÜKKAL, Aslı, Antalya Yöresi Mimarisinde Ahşap Malzemenin Kullanımı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2019.

    CAN, Yılmaz, “Samsun Havza Sivrikise Köyü Camii”, OMÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 22, 2006, s. 49-58.

    CEYLAN, Cennet-AYDIN, Önder, “19. Yüzyıl Ankara Camileri Üzerine Bir Değerlendirme”, Journal of Social Science and Humanities, C. 2, S. 2, 2018, s. 1-21.

    COŞKUN, Rümeysa- ÇELEBİOĞLU, Banu, “ Artvin Borçka’daki Yığma Ahşap Camiler”, Mimarlık ve Tasarım Dergisi, C. 1, S. 2, 2020, s. 142-160.

    ÇEŞNİAL, Hilal, Sivas Camilerinde Ahşap Minareler, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya 2022.

    ÇETİN, Gülşah, Biga İlçesi Osmanlı Dönemi Yapıları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale 2011.

    ÇETİNTAŞ, Özgür,  “İncili Camii Yazı ve Süsleme Özelliklerinin İncelenmesi”, Toplum ve Kültür Araştırmaları Dergisi, S. 1, 2018, s. 56-60.

    DEMİR, Musa, 19. Yüzyılın İkinci Çeyreğinde Zile Kaza Merkezinde Ekonomik ve Sosyal Yaşam (Temettuat Kayıtlarına Göre), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat 2018.

    DEMİREL, Muammer, “Artvin ve Batum Göçmenleri (1877-1878 Osmanlı – Rus Savaşı’ndan Sonra)”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, C. 16, S. 40,  2009, s. 317-340.

    Evliya Çelebi, Günümüz Türkçesi ile Evliya Çelebi Seyahatnamesi (Haz. Seyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı), C. 3, S. 1, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2006.

    GÜNDOĞDU, Hamza-BAYHAN, Ahmet Ali-ARSLAN, Muhammed, Sanat Tarihi Açısından Erzurum, Güzel Sanatlar Enstitüsü Yayını, Erzurum 2010.

    İSKENDER, Pelin, “I. Dünya Savaşı Öncesinde ve Savaş Sırasında Amasya Sancağı’nın Nüfus Yapısı”, I. Amasya Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, C. 1, Amasya Valiliği Yayınları, 2007, s. 373-402.

    KAYA, Mehmet, “XIX. Yüzyıl Ve XX. Yüzyıl Başlarında Amasya Sancağı’nda Asayiş Bozukluğu ve Alınan Tedbir”, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2019, C. 1, S. 3, s. 980-997.

    KAYA, Mustafa, “Gürcistan’ın Guria Bölgesi’ndeki Ahşap Çantı Cami Örneği Zoti Camii”, Anasay Dergisi, S. 25, 2023, s. 141-180.

    KOCACIK, Faruk - ESER, Mehmet “Kafkasya’dan Anadolu’ya Göçler (Sivas İli Örneği)”, Journal of World of Turks, 2010, C. 2, S. 1, s. 187-196.

    KOŞAN, Doğan, “İskilip’te Çantı Tekniğinde İnşa Edilmiş Cami ve Türbeler”, Eurasian Academy of Science, S. 5, 2016, s. 80-92.

    MISIRLI, Arif, “Zonguldak Çaycuma’da Çantı Tekniğinde İnşa Edilmiş Bir Cami: Akçahatipler Köyü Cami”, TÜBA-KED, S. 26, 2022, s. 59-65.

    NALDAN, Funda-SEÇGİN, Selçuk, “Keşif Defteri Işığında Erzincan Refahiye/Yazıgediği Köyü’nde Bulunan Bahriye Nazırı Hasan Hüsnü Paşa Camisi”, Erdem, S. 82, 2022, s. 119-140.

    NEFES, Eyüp, “Samsun’da Ahşap Bir Osmanlı Eseri Ayvacık Tiryakioğlu Camii”, OMÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 28, 2010, s. 151-174.

    NEFES, Eyüp-GÜN, Recep, “Samsun Yakakent’te Çantı Tekniğinde İnşa Edilen Geleneksel Köy Camileri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 12, S. 68, 2019, s. 595-605.

    ÖNEY, Gönül, Ankara’da Türk Devri Dini Yapıları, Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları, Ankara 1971.

    ÖNGE, Yılmaz, “Selçuklularda ve Beyliklerde Ahşap Tavanlar”, Atatürk Konferansları V, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1975, s. 179-195.

    SATIŞ, İhsan “19. Yüzyılın İkinci Yarısında Kafkasya’dan Anadolu’ya Çerkes Göçü ve İskânları”, Geçmişten Günümüze Çerkesler: Kültür, Kimlik, Siyaset (Edt. Sevda Alankuş-Esra Oktay Arı), Kafdav Yayınları, Ankara 2014, s.209-220.

    SEÇGİN, Selçuk, “Gürcistan/Acara Keda Bölgesi’ndeki Osmanlı Dönemi Camileri”, Turkish Studies, C. 13, S. 18, 2018, s. 1133-1169.

    SEYFİ, Serpil, “Ordu Akkuş’ta Çantı Tekniğinde Yapılmış Cami Örnekleri”, EKEV Akademi Dergisi, S. 71, 2017, s. 327-346.

    SÜNDÜS, Mehmet Ali, Konya Mescitlerinde Ahşap Minareler ve Ezanlıklar, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya 2018.

    ŞAHİN, Mustafa-KARABACAK, Yusuf, Coğrafi, Tarihi, İdari, Sosyal ve Kültürel Yönleriyle Zile, Tofset Matbaacılık, Tokat 2006.

    TEKİN, Metin, Asırlık Yazımız Akyazımız, Marifet Yayınları, İstanbul 2004.

    TEKNECİ, Zeynep Özkan-ERSOY, Bozkurt, “19. Yüzyıl İstanbul Minarelerinin Konum, Form, Malzeme ve Süsleme Özellikleri”, Sanat Tarihi Dergisi, S. 31, 2022, s. 1455-1485.

    TERZİOĞLU, Orhan, Rize’nin Tarihi Tahta Camileri ve Oymacılık Sanatı, Rize Valiliği Yayınları, Rize 2008.

    TUNCER, Orhan Cezmi, “Selçuklularda Ahşap Örtü”, Ulusal Kültür Dergisi, S. 6, Ankara 1979, s. 152-162.

    TUNCER, Orhan Cezmi, “Anadolu Selçuklu Yapılarında Açıklıkların Örtülmesi ve Sorunları”, Bedreddin Cömert’e Armağan Hacettepe Üniversitesi Sosyal ve İdari Bilimler Fakültesi Beşeri Bilimler Dergisi Özel Sayı, Ankara 1980, s. 341-361.

    UYSAL, Zekiye, “Ankara’da Lale Devrinden Kalem İşi Bezemeli Bir Yapı: Ağaç Ayak Camii”, EKEV Akademi Dergisi, S. 54, 2013, s. 123-141.

    YAVUZ, Erdem-EYİLER, Burcu Akça, “93 Harbi Sonrası Osmanlı Devleti Sınırları Dahiline Göç Eden Batum Uleması”, Uluslararası Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Dergisi, C.6, S. 47, 2019, s. 4280-4291.

    YAVUZ, Mehmet, “Doğu Karadeniz Köy Camilerinde Bezeme Anlayışı”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 2, S. 7, s. 306-322.

    YILDIRIM, İbrahim, “Azerbaycan’dan Amasya’ya Taşınan Türk Kültürü ve Şirvanlılar”, I. Amasya Araştırmaları Sempozyumu, C. 1, Amasya Valiliği Yayınları, Amasya 2007, s. 263-305.

    YILMAZ, Yusuf-KADIOĞLU, Yahya, “Tanzimattan Cumhuriyet’e Amasya Nüfusu”, Uluslararası Amasya Sempozyumu Tarih-Dil-Kültür-Edebiyat, C. 1, Ankara 2017, s .244-255.

    ZORLU, Tülay, “Karadeniz Bölgesi’nde Ahşap Camiler Trabzon Örneği”, Mimarlık, S. 395, 2017, s. 47-53.

    URL 1: https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/9913.pdf (26.08.2023)

    URL 2: https://nisanyanyeradlari.com/?y=&t=Yalova_m&u=1&ua=0 (22.11.2023)

    URL 3: https://www.mashallahnews.com/caring-for-georgias-old-wooden-mosques/  (22.11.2023)